KOBİ’LER İÇİN TÜBİTAK TEYDEB AR-GE DESTEKLERİ
KOBİ’ler için TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ve TÜBİTAK TEYDEB 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na ilişkin bir inceleme.
TÜBİTAK TEYDEB, KOBİ ve büyük ölçekli işletmelere en çok Ar-Ge desteği sağlayan kurum. Bir önceki yazımızıda kısa kısa açıklamaya çalıştığımız özel sektöre yönelik destekler kurumun TEYDEB (Teknoloji ve Yenilik Destek Programı Başkanlığı) birimi tarafından yürütülmekte. Kurumun en son 2014 senesinde yayınladığı istatistiki bilgiler ışığında; ülkemizde 1995 – 2014 yılları arasında başvurulan 23.342 adet projenin 14.334 tanesine toplam 4,14 Milyar TL’lik destek sağlandını söylemek mümkün. AB uyum yasası çerçevesinde, KOBİ’lere özel bir program da geliştiren kurum, bu sayede 2014 senesinde 1400 KOBİ’nin Ar-Ge projesine destek sağladı. Hemen hemen her sektörün başvuru gerçekleştirdiği desteklerinden en çok yararlanan sektör %25 oranla bilgi iletişim teknolojileri. Bu sektörü; %22 oranla otomotiv ve %14 oranla savunma sanayi sektörleri izlemekte.
TÜBİTAK TEYDEB ve KOBİ Ar-Ge Destekleri
TÜBİTAK istatistiki verileri biraz daha detaylı incelendiğinde, en çok başvuru gerçekleştiren kuruluşun 306 adet proje başvurusuyla Vestel şirketler grubu olduğunu görmekteyiz. Bu başvuruların 215 tanesi Vestel Elektronik üzerinden gerçekleştirilmiş durumda. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde Vestel Elektronik’in ardından en çok başvuru yapan firma ise 222 projeyle Arçelik. Büyük ölçekli işletmelerdeki kurumsal yapı ve Ar-Ge’ye ayrılabilen sermaye kaynağı büyüklüğü bu sonucun elde edilmesinde etkili.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de KOBİ’lerin ekonomik güçleri oldukça önemli. Bu yönde alınan tedbirlerle TÜBİTAK 2008 yılından itibaren KOBİ’lerin Ar-Ge’ye katılımını artırmayı hedefledi. AB Uyum Yasaları çerçevesinde, Avrupa Toplulukları Komisyonu tarafından yürürlüğe alınan “Think Small First” yasasının da etkisiyle TÜBİTAK TEYDEB KOBİ’lere yönelik yeni bir program oluşturdu. İşte günümüzde KOBİ’ler tarafından en çok başvuru gerçekleştirilen 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’nın doğuşu da bu şekilde oldu.
TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı, adından da anlaşılabileceği gibi KOBİ ölçeğindeki işletmelerin proje yönetme ve Ar-Ge kapasitelerini artırmayı hedefleyen bir program. Programdan her KOBİ’nin üç defa faydalanma şansı var. Bununla birlikte KOBİ’ler yine program çerçevesinde iki kere ortaklı proje başvurusunda bulunabiliyor.
Programa başvuran projeler en fazla 18 ay süreyle destekleniyor. Desteklenen giderler; personel, seyahat, alet-teçhizat-yayın-yazılım, Ar-Ge kuruluşlarına yaptırılan işler, hizmet alımları ve malzeme giderleri. Projelerin azami bütçesi 500.000 TL ve proje destek oranı %75.
5 Maddede TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
Proje Başvuru ve Değerlendirme Süreçleri
TÜBİTAK, 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı çerçevesinde yapılacak proje başvurularını Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi – PRODİS üzerinden kabul etmekte. Proje yürütücüsü T.C. Kimlik Numarası ve parola ile giriş yapılan sistemde, projenin başvuru aşaması sonrasındaki süreçleri de kontrol edilebilmekte.
TÜBİTAK TEYDEB, projeleri değerlendirmek ve izlemek adına 6 adet komite grubu oluşmaktadır:
MAKİTEG – Makine İmalat Teknolojileri Grubu
USETEG – Ulaştırma, Savunma, Enerji ve Tekstil Teknolojileri Grubu
BİLTEG – Bilişim Teknolojileri Grubu
ELOTEG – Elektrik ve Elektronik Teknolojileri Grubu
METATEG – Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri Grubu
BİYOTEG – Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu
TÜBİTAK TEYDEB, her komite grubuna sunulan projelere TEYDEB Sorumlusu atar. TEYDEB Sorumlusunun görevi, projenin mali ve teknik dokümantasyon takibi ile ilgili raporlarda sunulan teknik verilerin doğruluğunu araştırmaktır. Bu amaçla, projenin TEYDEB sorumlusu şayet proje ve proje sahibi uygun şartları taşıyorsa, kapsamlı değerlendirme için proje konusu ile ilgili daha önce çalışma yapmış akademisyenleri görevlendirir. Akademisyen sayısı, proje bütçe büyüklüğüne göre değişiklik gösterse de diPMO, 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı kapsamında bir projeye en fazla üç hakem atandığını gözlemlemiştir.
Proje hakemleri, projenin yenilikçi ve özgün yönünü, projeyi hayata geçirmek adına proje sahibinin ilgili altyapıya sahip olup-olmadığını, Ar-Ge sistematiğini, proje için talep edilen bütçeyi ve projenin tamamlandıktan sonra elde edebileceği ticari başarıyı sorgular. Bu sorular dahilinde hazırladığı proje değerlendirme raporunu da TEYDEB sorumlusuna iletir.
Hakem ziyaretlerinin tamamlanmasının ardından, TEYDEB Sorumlusu projeye ilişkin tüm doneleri ilgili teknoloji grubunun komitesine sunar. Komite, projenin desteklenip desteklenmeyeceği konusunda karar verir. Komitenin bir başka görevi ise projenin hangi uygun giderler çerçevesinde destekleneceğine ilişkin görüş sunmaktır. Bu görüş sonucu Proje Destek Karar Yazısı oluşur ve ilgili bildirim proje sözleşmesi ile birlikte başvuru sahibine posta yolu ile tebliğ edilir. Başvuru aşamasından sonuç aşamasına kadar geçen süre en fazla 90 gün olarak mevzuatlarda belirtilmişse de, komite yoğunluklarına göre bu sürenin 180 güne çıktığı görülmektedir.
TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Başvuru ve Değerlendirme Süreçleri
Proje Mali Yönetimi ve Ön Ödeme İmkanı
TÜBİTAK bir yılı iki mali bölümde değerlendirir ve bu bölümlere DÖNEM ismini verir. Bir projedeki Ocak – Haziran ayları arasında yapılan faaliyetler 1. dönem, Temmuz – Aralık ayları arasında yapılan faaliyetler ise 2. dönem olarak ifade edilir. Proje harcamaları tamamlandıktan sonra kuruma sunulan raporlar sonucunda dönem ödemeleri proje sahibi kuruluşun hesabına yapılır. Bu durum, KOBİ’lerin Ar-Ge için eş finans kaynağı yaratmalarını kuşkusuz zorlaştırmaktadır. TÜBİTAK TEYDEB bu sorunu çözebilmek adına 2009 senesinden itibaren ön ödeme mekanizmasını devreye almıştır.
Ön ödeme, diğer bir deyişle transfer ödemesi, proje destek sürecinin başlaması ve desteklemeye esas kalan proje maliyetinin destek karar yazısı çerçevesinde belirlenmesinin ardından, proje dönemlerini beklemeksizin proje için yapılacak ön ödemedir. Ön ödeme tutarı, desteklenen proje bütçesinin %25’i kadardır. Bu imkandan faydalanmak isteyen işletmelerin talep edilen transfer ödemesi miktarının %125’i kadar teminat göstermesi gerekmektedir. Teminat olarak bankalardan alınacak teminat mektupları kabul edildiği gibi, Kredi Garanti Fonu (KGF)’den de faydalanılabilir. Ön ödemeden faydalanabilmek için işletmenin vergi veya SGK borcu olmaması gerekliliği unutulmamalıdır. Yapılandırılmış borçlar bu kapsamda değerlendirilmemekte ve transfer ödemesi başvuru sürecini etkilememektedir.
500.000 TL üzeri projeler için TÜBİTAK TEYDEB 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na başvuru şansı
Bazı büyük ölçekli projelerde, TÜBİTAK TEYDEB’in KOBİ’lere sunduğu 500.000 TL’lik üst bütçeli destek yetersiz kalabilir. diPMO, bu gibi durumlarda ilk olarak projenin aşamalı proje başvurularıyla kuruma sunulmasını önermektedir. Böyle bir durum proje çıktısının özellikleri gereği uygun değilse, KOBİ ölçeğindeki firma başvuru hakkını doldurmaksızın direkt olarak 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na başvurabilir.
1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı çerçevesinde işletmelere verilen destek %40 ile %60 arasında değişmekle beraber, proje bütçesinde herhangi bir kısıtlama yoktur. Programa başvuru gerçekleştiren KOBİ ölçeğindeki işletmeler, destek oranı hesaplamasında büyük ölçekli kurumlara göre daha avantajlı konumdadır.
KOBİ’ler için 1501 Sanayi Ar-Ge Projelerinde Destek Oranı Nasıl Hesaplanır?
Yazımızın ilgili bölümlerinde 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na sunulan projelerin en az %40 en fazla %60 oranında desteklendiğini belirtmiştik. Bu bölümde, destek oranı hesabının nasıl yapıldığından bahsetmeye çalışacağız.
Hesaplamalarda öncelikle destek oranının DÖNEMSEL olarak değişebileceğini belirtelim. Bu çerçevede, 1501 projeleri için dönemsel destek oranı hesaplamalarında aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
Kriter 1 – Ortak proje başvuru durumu: Ortaklı projeler için temel destek oranı her bir kuruluş için %10 oranında artırılır.
Kriter 2 – Ar-Ge Gideri / Toplam Net Satış Hasılatı:
Ar-Ge Gideri / Toplam Net Satış Hasılatı < %1 ise ek %5 destek
Ar-Ge Gideri / Toplam Net Satış Hasılatı 1,0 – 2,0 ise ek %7,5 destek
Ar-Ge Gideri / Toplam Net Satış Hasılatı > eşit %2 ise ek %10
Kriter 3 – Personel Harcamaları: Her ölçekteki kuruluş için projede doktoralı personel (%DP) mevcutsa bu personele ilişkin harcamaların %100’ü destek kapsamına alınır.
Doktoralı olmayan personeller (%P) için;
Büyük Ölçekli İşletmelerde Doktoralı Olmayan Personel için Belirlenen Katsayı (PDK) = 0,60
Orta Ölçekli KOBİ’lerde Doktoralı Olmayan Personel için Belirlenen Katsayı (PDK) = 0,75
Mikro ve Küçük Ölçekli KOBİ’lerde Doktoralı Olmayan Personel için Belirlenen Katsayı (PDK) = 0,90
Kriter 4 – Akademik Destekler: Proje kapsamında Türkiye’deki bir üniversiteden, kamu araştırma merkez ve enstitülerinden veya üniversitelerdeki öğretim elemanlarından üniversite döner sermayesi
üzerinden veya Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yerleşik şirketler üzerinden hizmet alınması durumunda destek oranı (%Ü) %80 olarak hesaplanır.
Kriter 5 – Öncelikli Alanlar: Şayet proje konusu ülkemizin stratejik gelişimi adına belirli araştırma alanlarında çalışmaları içeriyorsa, destek oranı %10 oranında artırılır.
1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na Başvuru Gerçekleştirecek Firmalara Birkaç Hatırlatma
Son olarak KOBİ ölçeğinde TÜBİTAK TEYDEB 1501 programına başvuru gerçekleştirmeyi planlayan firmalara birkaç hatırlatmada bulunalım. KOBİ ölçeğinde olsanız dahi, proje giderleri çerçevesinde proje yazım ve dönem raporlarına ilişkin alacağınız danışmanlık hizmetini uygun gider olarak gösteremezsiniz. Oysa bu hizmet, TÜBİTAK TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı çerçevesinde desteklenen gider kalemlerinden. Bununla birlikte, şayet proje bütçeniz 1.000.000 TL ve üzerindeyse belirli oranlarda akademik destek almanız ve bu desteği proje bütçenizde göstermek zorundasınız. 1507 proje programında, akademik destek alımı tercih edilse de zorunlu değil. Her ne kadar dönemsel destek hesabı esnasında dikkate alınan kriterlerden bir veya birden fazlasını sağlayan kuruluşların destek oranı %80-90 civarlarına çıkıyor gibi görünse de dönem içerisinde hak edilen toplam destek miktarı, dönem içinde sunulan toplam giderin %60’ını geçemez.
