Stratejik Ürün Destek Programı, bu sene ilk defa KOSGEB tarafından uygulamaya alınacak ve çağrı bazlı yürütülecek bir yatırım programı. Pratikte birçok yönüyle yine geçtiğimiz sene sonu itibariyle KOSGEB tarafından yürütülmeye başlanan Teknoyatırım Destek Programı ile benzeyen bu yeni programı yazımızda değerlendirmeye alacağız.

Stratejik Ürün Destek Programı ile Ne Amaçlanıyor?

Stratejik Ürün Destek Programı KOBİ’lerin, teknolojik üretim yeteneklerini geliştirerek ithalatı yüksek olan stratejik ürünlerin yerlileştirilmesini amaçlıyor. Üretimde daha yüksek oranda yerli girdi kullanımı ile cari açığı azaltmayı hedefleyen program, belirli başvuru dönemlerinde açacağı özel çağrılarla ülkemiz için stratejik önem arz edecek ürünlerin hem Ar-Ge hem de seri imalat süreçlerine destek verecek. Programın diğer bir özel amacı da, KOBİ ve büyük işletmelerin beraber proje yürütme kabiliyetlerinin ve kapasitelerinin artırılması.

Çağrılı olarak yürütülecek programda çağrı konuları, Kalkınma Planları, Hükümet Programları ve Yıllık Programlar ile belirlenecek. Türkiye 10.Kalkınma Planı’nı incelediğimizde, Özel Kesim Yatırımları bölümünde madde 610 ve 611’de ifade edilen politikalara uygun bir programın dizayn edildiğini söyleyebiliriz. Her ne kadar 2018 yılı Hükümet ve Bakanlıklar Yıllık Çalışma Programları yayımlanmasa da, yazının ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak inceleyeceğimiz ilk çağrıda stratejik ürün olarak, orta ve yüksek teknoloji ürünlerinin seçildiğini ifade edelim.

Stratejik Ürün  ile Teknoyatırım Destek Programları Arasındaki Farklar

Ön yazımızda da ifade ettiğimiz üzere, Stratejik Ürün Destek Programı, birçok yönüyle Teknoyatırım Destek Programı’na oldukça benziyor. Fakat buna karşın iki programın odaklandığı amaç, birbirinden oldukça farklı. Bu yazımızda da belirttiğimiz üzere Teknoyatırım Destek Programı, Ar-Ge aşamaları tamamlanmış ürünlerin, projeyi geliştirenler ve/veya yatırımcılar tarafından seri üretime alınmasını/işler hale gelmesini amaçlıyor. Stratejik Ürün Destek Programı’nda ise amaç sanayinin ihtiyaç duyduğu ürünleri yerlileştirmek.

Aşağıdaki başlıklarda, iki programa ilişkin farklılıkları daha net bir şekilde ifade etmeye çalışacağız:

Fark 1 – Teknoloji Olgunluk Seviyesi Kavramı ve Programlarla İlişkisi

Bu noktada iki program arasındaki farkı biraz daha net anlamak için, TRL – Technology Readiness Level kavramına yakından bakmakta fayda var. Türkçe’de Teknolojik Olgunluk Seviyesi olarak ifade edilen bu kavramla; mevcut teknolojinin seviyesinin belirlenmesi ve çalışmaların bu seviyelere yanıt verecek şekilde yürütülmesi amaçlanmaktadır.

Özellikle Horizon 2020 çağrılarında karşımıza çokça çıkan teknoloji olgunluk kavramına yeri gelmişken biraz değinelim istiyoruz. Proje, ürün veya sistemin fikirden hayata geçirilme fazlarında devreye alınan/alınacak tüm teknolojik süreçleri sınıflayan kavram; çalışmaları 9 safhada ele alır.

Bu aşamaları kısaca özetlemek gerekirse;

TRL 0: Fikir. Kanıtlanmamış kavram, herhangi bir test yapılmamış.

TRL 1: Temel araştırma. Projenin prensipleri incelenmiş ve kabul edilmiş fakat herhangi bir deneysel kanıt yok.

TRL 2: Teknoloji etüdü. Kavramlar ve uygulama yöntemleri belirlenmiş

TRL 3: Uygulamalı araştırma. İlk laboratuvar testleri tamamlanmış, kavram hakkında kanıt elde edilmiş.

TRL 4: Laboratuvar ölçekli prototip – Kaba prototip

TRL 5: Temel Prototip – Kullanılacak olduğu çevrede test edilmiş büyük ölçekli prototip.

TRL 6: Performansı Doğrulanmış Prototip – Prototip sisteminin, kullanılması planlanan çevrede, beklenen performansa yakın şekilde test edilmesi

TRL 7: Ön Ticari Prototip – Faaliyet ortamında çalışan ön-ticari ölçekte demonstrasyon sistemi.

TRL 8: Seri İmalata Hazır Prototip – İmalata dair problemleri çözülmüş ilk ticari boyutlu sistem.

TRL9: Pazara Hazır Teknoloji – Tamamlanmış uygulama, tüketici kullanımına hazır olan teknoloji.

Programın TRL ile ilişkisi

Stratejik ürün destek programının yapısına baktığımızda, gerek gider kalemlerinden gerekse program amacından stratejik ürünü üretebilmek için hem Ar-Ge hem de yatırım süreçlerini içeriyor. Bu kapsamda projenin TRL 3 sonrası evreleri içerecek şekilde kurgulanabileceği söylenebilir.

Teknoyatırım Destek Programı ise Ar-Ge aşaması tamamlanmış ve Türkiye’de ilk defa üretilecek olan ürünlerin seri imalata geçirilmesini amaçladığı için en erken TRL 7 evresinden başlayacak projelerin destekleyeceğini ifade etmek yanlış olmaz.

Fark 2 – Ürün Öncelik Alanları

Teknoyatırım Destek Programı’na başvuracak işletmeler, Ar-Ge niteliği kanıtlanmış, Türkiye’de ilk defa üretilecek ve Öncelikli Alanlar Tablo’sunda yer alan ürünleri seri imalata geçirebilir. Stratejik Ürün Destek Programı’nda ise, her çağrı dönemi destek verilecek ürünlere ilişkin teknoloji sınıfı belirlenecek.

Fark 3 – Büyük Ölçekli İşletmelerin Projeye Katılım Durumu

Teknoyatırım Destek Programı’na işletmeler tek başlarına başvurabiliyor fakat Stratejik Ürün Yatırım Destek Programı’na en az bir büyük ölçekli işletme katılımı şart.

Bir nevi proje gizli ortağı olarak hareket edecek büyük ölçekli işletmelerin projedeki rollerini, Kalkınma Projeleri kapsamındaki iştirakçiler olarak nitelendirebiliriz. Bilindiği gibi iştirakçiler; projenin hazırlanması ve uygulanması aşamalarında doğrudan fayda veya menfaat elde etmeden yararlanıcıya projenin yürütülmesinde teknik ve mali destek sağlama, uzmanlık aktarımı gibi konularda katkıda bulunan paydaşlar olarak tanımlanır. İştirakçiler, diğer bir bakış açısıyla, proje sonrası elde edilecek ürünün; ülke içinde sürdürülebilir bir ticari platform elde edebilmesinde doğrudan etkilidirler. Diğer bir değişle, yatırımla geliştirilecek ve/veya seri imalata geçirilecek ürünün satışında bir nevi garantördür.

Projede büyük işletmenin görevi ne olacak?

Stratejik Ürün Destek Programı’na başvuru gerçekleştirecek KOBİ’ler, öncelikli olarak büyük işletmelerle bir protokol imzalamalılar. Şayet bu mümkün değilse, en azından ürünün hitap edeceği büyük ölçekli işletmeye; proje çerçevesinde yapılması taahhüt edilen çalışmalarla ilgili olarak projelerde veya yatırımcılara sunulan fizibilite raporlarında yer alan iş planlarına benzer dokümanlar sunmalılar. Çünkü, bir nevi proje ortağı olacak ve projeden herhangi bir mali çıkar elde etmeyecek büyük ölçekli işletmeler, proje izleme sürecinde projeye ilişkin gözlemlerini kurumun oluşturduğu Büyük İşletme Görüş Formu ile ilgili dönemlerde KOSGEB’e raporlayacaklar.

Bu bölümü ufak bir hatırlatmayla sonlandıralım. Program mevzuatı incelendiğinde, başvuruların ilerleyen dönemlerde münferit olarak da gerçekleştirilebileceği görülüyor. Biz diPMO olarak, program başvuru-yürütme süreçleri sistematize edilene kadar en azından bu sene için programa KOBİ’lerin büyük ölçekli işletmelerin iştirakiyle başvurabileceklerini düşünüyoruz.

Stratejik Ürün Destek Programı Desteklenen Proje Giderleri

Proje kapsamında desteklenecek proje giderlerini aşağıda ifade etmeye çalışalım:

Makine-Teçhizat Desteği:

Birinci el olmak şartıyla makine/teçhizat/kalıp ve yazılım giderleri bu kapsamda değerlendirilir. Her bir kalemin desteklenen tutarının %1’i kadar nakliye, sigorta ve montaj giderleri de destek kapsamında değerlendirilmektedir. Makine-teçhizat ve kalıbın yurtiçinden veya yurtdışından satın alınması durumunda, satın alma yerinden üretim yerine kadar yapılacak tüm taşıma ve sigorta giderleri de destek kapsamında. Bu destek için hizmet sağlayıcıya ödeme yapma opsiyonu da kullanılabilir.

Personel Gideri Desteği:

Yatırım projesinde çalışması şartıyla yeni istihdam edilecek personel için geri ödemesiz destek verilir. Yatırım projesi başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren istihdam edilen personele verilebilecek desteğin üst limitleri aşağıdaki tablodan takip edilebilir.

Personel maaş belirleme, her ne kadar brüt asgari ücret üzerinden belirlense de; desteğin aylık net ücret üzerinden hesaplanması gerektiğininin net ücret harici AGİ, primler vb gibi giderlerin işveren yükümlülüğünde olacağı unutulmamalıdır.

Bilgi Transferi Desteği:

Stratejik ürünlerin hızlı ve doğru üretilmesi, pazara hızlı sunulabilmesi amacıyla, ürünün üretimine yönelik yöntem, bilgi, lisans, teknoloji, patent vb. bilgi transferi ihtiyacını karşılamak için, İşletmenin satın alma veya kiralama bedellerine destekleme kararı alınan makine- teçhizat desteği için onaylanan toplam desteklemeye esas tutarın % 5’i kadar geri ödemesiz destek verilecek.

Test, Analiz, Kalibrasyon ve Referans Numune Desteği:

Stratejik ürünün üretimine yönelik test-analiz, kalibrasyon hizmetleri ve referans numune alımına yönelik giderler için geri ödemesiz destek verilir. Referans numune gideri için desteklemeye esas tutar; destekleme kararı alınan makine- teçhizat desteği için onaylanan toplam desteklenmeye esas tutarın % 5 (beş)’ini geçemez. Bu tutarlar destekleme kararı alınan ilk kurulda belirlenir ve yapılan revizyonlar bu tutarı etkilemez.

Hizmet Alımı Desteği:

Hizmet alımı desteği; eğitim ve danışmanlık giderleri desteği, tasarım giderleri desteği ve projenin hayata geçirilmesi için yüksek derecede önem teşkil eden diğer hizmet alımı giderlerini kapsar. Eğitim ve danışmanlık giderleri ve tasarım desteği için en fazla 100.000’er TL, diğer hizmet giderleri için ise 200.000 TL geri ödemesiz destek sağlanacak.

Stratejik Ürün Destek Programı Destek Oranları

Bir önceki bölümde bahsettiğimiz gider kalemlerinden makine-teçhizat-kalıp ve yazılım giderleri için geri ödemesiz destek oranı %70. İsteğe bağlı olarak, desteğin proje sahibine düşücek %30’luk kısmı ise teminat gösterilmek şartıyla geri ödemeli olarak kullanılabilecek. Teknoyatırım Destek Programı yazımızı okuyanlar, bu benzerliğin farkına varacaklardır.

Desteğe konu olacak makinelerde yerli malı belgesi olması durumunda destek oranı söz konusu makine-teçhizat için %85’e çıkacaktır. Programın makine-teçhizat-kalıp haricindeki bütçe bileşenleri içinse destek oranı sabit ve %75.

Stratejik Ürün Destek Programı İlk Çağrısı

Basında aylar önce, 1000 ürün 1000 KOBİ şeklinde lanse edilen stratejik ürün destek programının ilk çağrısı yeni yıl ile birlikte yayımlandı. Merakla beklediğimiz ve yakından takip ettiğimiz çağrı için bir ürün listesi yayımlanacağını ve bu ürünleri geliştirerek seri üretim desteği verileceğini düşünüyorduk. Katılım gerçekleştirdiğimiz KOSGEB Bilgilendirme Toplantıları’nda, büyük ölçekli işletmelerin, kendi ürün/sistemleri için yurtdışına bağlı oldukları ürünlerin KOBİ’ler tarafından imal edilebilmesi için görüş alındığını öğrenmiştik. Sanıyoruz ki kurumlar arasındaki istişarelerin tamamlanmaması nedeniyle, program ilk çağrısında belirli NACE’lere sahip ürünleri stratejik ürün olarak kabul etmiş durumda. Bu ürün NACE’lerini aşağıda sıralayalım:

20- Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı

21- Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı

23- Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (savunma sanayi ile işbirliği yapılması halinde)

25.40 – Silah ve mühimmat (cephane) imalatı

26- Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı

27- Elektrikli teçhizat imalatı

28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı

29- Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı

30- Diğer ulaşım araçlarının imalatı (30.99 hariç)

32.50- Tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı sektörlerinde yer alan ürünler

Önemli bir hatırlatma!

Burada, başvuru gerçekleştirecek işletmenin NACE’sinin değil, projeye konu olan ürünün NACE’sinin önemli olduğunu vurgulayalım.

Programın bu çağrısına KOBİ’lerin büyük ölçekli işletme ile başvurması şartı aranıyor. Son başvuru tarihi 31.Mart.2018 olan program çerçevesinde en fazla 36 ay süreli projeler desteklenecektir. Programa göre, proje değerlendirmesi için toplanacak kurul tarihleri, 16 Mayıs 2018 – 30 Haziran 2018 arasında gerçekleştirilecek.

Stratejik Ürün Destek Programı İzleme Süreçleri

Teknoyatırım Destek Programı ile benzer bir izleme mekanizmasına sahip program çerçevesinde, izleyici ziyaretleri dört aylık periyotlarla gerçekleştirilecek. Söz konusu 4 aylık süreçte gerçekleşecek giderler ise izleyici ziyaretlerinden sonra kuruma sunulabilecek. Program çerçevesinde proje sahiplerine 3 kez revizyon hakkı sunulacak ve ilk revizyon hakkı ilk izleme dönemi yani 4 aylık periyodun ardından gerçekleştirilebilecek. Son revizyon ise, proje süresi tamamlanma tarihinden en geç 3 ay içerisinde yapılabilecek.

Mevzuatta, izleme ziyaretlerinden sonra sunulacak giderlere ilişkin hak ediş ödemelerinin ne kadar sürede yapıldığı ifade edilmemekte. Program, iyi bir izleme mekanizmasına sahip olduğundan ve işletmenin KOSGEB uzmanlarına diğer proje programlarına göre daha az yük düşeceğinden rapor sunulma tarihini izleyen iki aylık süreç içerisinde hak ediş ödemelerinin yapılabileceğini ön görüyoruz.

Makine-teçhizat-kalıp-yazılım destek kalemlerinde %30’luk kısmı geri ödemeli olarak kullanmak isteyen işletmeler ise geri ödemelere ilk taksidi proje bitiminden altı ay sonra başlayacak şekilde üçer aylık periyotlarla sekiz eşit taksitte gerçekleştirecek.

Teknoyatırım Destek Programı yazımızda, izleme süreçlerini anlatan bir şemamız mevcut olduğu için bu yazımızda her iki program için geliştirdiğimiz pratik hesaplama aracımızla bir örnek inceleme sunmaya çalışalım.

Hesaplama aracımızda, proje başlangıç tarihini çağrı dokümanında belirtilen değerlendirme tarihlerini göz önünde bulundurarak 09.07.2018 olarak belirleyelim. Bu tarihte başlayan bir proje için TAHMİNİ izleme ziyareti, ilk hak ediş ve geri ödemeli destekten faydalanan işletmeler için geri ödeme tarihleri aşağıdaki tablodan gözükebilir:

Programı Kimler Avantaja Çevirebilir?

Yazımızı ufak bir hatırlatma ile bitirmek istiyoruz. Hizmet alımı destekleri çerçevesinde yer alan tasarım desteği özellikle tasarım merkezlerinin hizmet satışı gerçekleştirebilmeleri için ilgi çekici bir destek. Hizmetin tasarım merkezlerinden alınması durumunda siparişe dayalı tasarım indiriminden KOBİ’lerin de faydalanacak olması, tasarım merkezlerini bir adım daha öne çıkaracak.

İlerleyen günlerde, stratejik ürün destek programı için bir sunum hazırlayarak yayınlayacağız. Yenilenen KOSGEB sitesi ile gerek stratejik ürün destek programı mevzuatına gerekse diğer program mevzuatlarını takip etmek oldukça kolay. En güncel mevzuat bilgilerine buradan, kurumun yayınladığı çağrı dokümanına ise buradan erişebilirsiniz. diPMO’nun ilk çağrıya özel hazırladığı sunum ise KOSGEB Stratejik Ürün Destek Programı_diPMO Sunum yer almakta.

Acil bilgi ihtiyaçları için bize her zamanki gibi [email protected] adresinden ulaşabileceğinizi hatırlatıyor, yeni programın ülkemizde yerli ürün imalatı konusundaki eksiklikleri kapatmasını ümit ediyoruz.