TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi; Ar-Ge projesi yürüten işletmelerin projelerini hayata geçirirken yaşadıkları finansman problemlerini ortadan kaldırmayı hedefleyen bir ödeme türü olarak ifade edilebilir. İşletmeler, Ar-Ge projelerine eş finansman yaratmak için başvurdukları TÜBİTAK TEYDEB ulusal ve uluslararası destek programları kapsamında finansmana erken erişebilmek adına transfer ödemesi imkanını kullanmaktadır. Bu yazımızda; TÜBİTAK’ın standart hakediş ödeme yöntemlerinden, transfer ödemesi başvuru şartlarından ve süreçlerinden, transfer ödemesinin kullanım şartlarından ve olası ihlallerden bahsedeceğiz.

TEYDEB Transfer Ödemesi Nedir?

TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi, kurumun KOBİ ve sanayi kuruluşları için yürüttüğü destek programları çerçevesinde, projesi kabul olmuş işletmelerin faydalandığı bir imkandır. Bu ödeme opsiyonunda; kurul kararı sonucunda belirlenen toplam proje bütçesinin belirli bir bölümü; teminat mektubu karşılığında proje dönemlerine ilişkin hakedişler beklenmeden önceden temin edilebilir. Bu yöntemde; işletmenin kendi hesaplarından bağımsız olarak özel bir proje hesabı açması ve projeye ilişkin tüm harcamaları bu hesap üzerinden gerçekleştirmesi gerekir.

TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi, projenin hayata geçirilmesi aşamasında, işletmelerin finansman sıkıntısı çekmemesi ve projenin öngörüldüğü şekliyle yürütülmesi açısından işletmelerin sıklıkla başvurduğu bir yöntemdir. Projesi kabul olan ve TÜBİTAK ile sözleşme imzalama sürecini tamamlamış olan işletmeler, ilgili komite sonucunda ortaya çıkan desteklemeye esas maliyet tutarının en fazla %25’ini transfer ödemesi olarak alabilmektedir. Bu ödeme opsiyonu; her ne kadar işletmeler için avantajlı olarak görülse de, başvuru ve destek kullanım süreçlerindeki harcamaların belirli usul ve esaslara uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekliliği, işletmelerin finansman süreçlerini zorlaştırabilir. Bu nedenle başvuru öncesinde işletmelerin bu finansman modelindeki süreçleri incelemeleri ve sonrasında başvuru gerçekleştirmeleri önemlidir.

TEYDEB Transfer Ödemesi Başvuru Şartları ve Süreçleri

TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi başvurusu gerçekleştirebilmek için öncelikle TÜBİTAK ile  desteklenen proje için sözleşme imza süreçlerinin karşılıklı olarak tamamlanması beklenmelidir. Transfer ödemesi işlemleri için, başvuru sahibi işletmenin vergi veya SGK borcunun bulunmaması unutulmamalıdır. Bu şartları sağlayan işletmeler, resmi hesaplarının dışında, projeye özel bir banka hesabı açarak kesin teminat mektubu almak üzere bankaya veya kefalet mektubu almak üzere KGF’ye başvuru gerçekleştirmelidir. Teminat mektubu veya kefalet mektubu tutarı en az transfer ödemesi talebi yapılan toplam tutarın %125’i tutarında olmalıdır. Transfer ödemesi ve teminat mektubu tutarı için bir örnek aşağıda verilmiştir;

Desteklemeye Esas Maliyet Tutarı: 800.000 TL

Alınabilecek Transfer Ödemesi Tutarı: 200.000 TL

Alınması Gereken Teminat Tutarı: 250.000 TL

Bu şartları sağlayan ve başvuru için gerekli teminatı alan işletmeler transfer ödemesi talebinde bulunabilir. Transfer ödemesi süreçleri, temin edilen belgelerde herhangi bir problem yoksa 3-4 hafta içinde tamamlanmakta ve talep edilen tutar proje için açılmış özel hesaba TÜBİTAK tarafından transfer edilmektedir. Transfer ödemesi talebi projenin son dönemi hariç herhangi bir döneminde yapılabilir.

TEYDEB Transfer Ödemesi Süreci ve Teminat Mektubu

TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi alabilmek için; talep edilen tutarın %125’i oranında kesin teminat  mektubu alınması gerekmektedir. Teminat mektubunun bankadan alınması durumunda, TÜBİTAK’ın web sitesinde yayımlamış olduğu teminat mektubu örneğinin kesinlikle değiştirilmemesi önemlidir. Aksi takdirde TÜBİTAK tarafından teminat mektubunda revizyon talep edilecektir. 

Ek olarak, teminat mektubuyla beraber, teminatın ilgili bankadan verildiğine dair “Teminat Teyit Yazısı” da teminat mektubu ile birlikte alınmalıdır. Bu belge, KGF’den alınan teminatlar için gerekli değildir. Teminat, “Kesin Teminat Mektubu” olarak alınmalıdır ve projenin tamamlanmasını takip eden 24 aylık süreyi kapsamalıdır. 

Teminat mektubu için bankaların bir bedel talep edeceği unutulmamalıdır. Bankalar nezdinde teminat mektubu ücretleri değişkenlik göstermekle beraber KGF’den alınacak teminatlar için başvuru ücreti güncel olarak 250 TL, 6 aylık dönemlerde ise %0,75 oranında kefalet ücreti talep edilmektedir. İlk döneme ait kefalet ücretinin başvuru aşamasında alındığı dikkate alınırsa, 12 ay süreli 1 Milyon TL desteklenmeye esas maliyete sahip proje için alınacak 250.000 TL’lik teminatın toplam maliyeti 3 yıllık süreçte 11.500 TL olacaktır. İşletmeler transfer ödemesi talebinde bulunurken bu maliyeti de göz önünde bulundurmalıdır.

TEYDEB Transfer Ödemesi Kullanımına İlişkin Kısıtlar

TÜBİTAK TEYDEB transfer ödemesi her ne kadar Ar-Ge projelerinde finansman kolaylığı sağlasa da sürekli olarak teminat kullanarak ihalelere katılım gösteren ve kısıtlı kredibilitesi olan işletmeler için zorlayıcı bir etmen olabilir. Öncelikle bilinmelidir ki; transfer ödemesi kullanımı belirli kurallara bağlanmıştır. Bu kapsamdaki en önemli husus, transfer ödemesi için yatırılan tutarın yalnızca destek kapsamına alınan giderler için kullanılabilmektedir. Basit bir örnekle, satın alınan bir kalemin KDV’sinin bu hesaptan çıkışı yapılmamalıdır. Herhangi bir ödeme yaparken iki hesaptan ödeme çıkmanın mantıksız olması nedeniyle ilgili tutar, ilgili bedelin hangi kalem için kullanıldığı belirtilecek şekilde şirketin diğer hesaplarına aktarılarak satın alım faaliyeti gerçekleştirilmelidir.

Yeminli mali müşavirlerin de AGY500 raporlarını hazırlarken bu hususlara dikkat etmesi gerekmekte, transfer ödemesi hesabından gerçekleşen para çıkışları ile gerçekleşen ödemeler arasındaki sürede elde edilen faiz geliri olup olmadığını kontrol etmelidir. Çünkü, transfer ödemesi kaynaklı elde edilen faiz gelirleri ile diğer finansal gelirler TÜBİTAK’a ait olup ilgili dönem hakedişlerinden mahsup edilmelidir.

Geçmiş dönemde yalnızca bir defaya mahsus talep edilebilen transfer ödemesi, bir süredir proje süresine yayılmış durumdadır. Başka bir deyişle, her dönem gerçekleşen hakediş tutarından transfer ödemesi mahsup edilir ve mahsup edilen tutarın hake dişten fazla veya az olmasına göre desteklemeye esas kalan maliyet üzerinden tekrar transfer ödemesi yatırılır. 

Aşağıda bu kapsamdaki iki farklı durumu örnek bir vaka vererek özetleyelim:

TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Destek Programı kapsamında %75 destek oranı ile 800.000 TL Desteklemeye esas maliyete sahip bir proje için 200.000 TL tutarında transfer ödemesi alınmıştır. Projenin desteklemeye esas gider toplamları projenin ilk döneminde 100.000 TL, ikinci döneminde 400.000 TL olarak gerçekleşmiştir.

TEYDEB transfer ödemesi miktarının dönem hakedişinden az olması

İşletme almış olduğu 200.000 TL’lik transfer ödemesine karşılık, ilk dönem faaliyetleri doğrultusunda 100.000 TL’lik proje gideri oluşturmuştur. %75 destek oranına istinaden ilgili döneme ait 75.000 TL’lik hakediş meydana gelmiştir. Fakat, transfer ödemesi tutarının hakediş tutarından fazla olması sebebiyle, hakediş tutarı transfer ödemesinden mahsup edilir. Bununla beraber, gerçekleşen 100.000 TL’lik harcama doğrultusunda desteklemeye esas kalan maliyet 700.000 TL’ye düşer. İşletme bu dönem için hakediş alamaz fakat transfer ödemesi hesabına aşağıdaki hesap doğrultusunda 75.000 TL ek transfer ödemesi yatırılır.

Gerçekleşen harcama tutarı: 100.000 TL

Hakediş Tutarı: 75.000 TL

Transfer Ödemesi Tutarı: 200.000 TL

Transfer Ödemesi Kalan Tutarı: 200.000 TL – 75.000 TL = 125.000 TL

Desteklemeye Esas Kalan Maliyet Tutarı: 800.000 TL – 100.000 TL = 700.000 TL

Ek Transfer Ödemesi Tutarı: 700.000*0,25-125.000 TL = 50.000 TL

İşletmenin Almış Olduğu Toplam Transfer Ödemesi Tutarı: 250.000 TL

Kalan Transfer Ödemesi Tutarı: 175.000 TL

Görüldüğü üzere, bu dönem gerçekleşen giderler doğrultusunda transfer ödemesi hesabında proje giderlerinde kullanılmak üzere 175.000 TL kalmıştır.

TEYDEB transfer ödemesi miktarının dönem hakedişinden fazla olması

Projenin ikinci dönemi için gerçekleşen 400.000 TL’lik gidere karşılık %75 destek oranıyla 300.000 TL hakediş meydana gelmiştir. İlgili tutarın 175.000 TL kalan tutardan fazla olması nedeniyle aşağıdaki hesap doğrultusunda işletme hesabına 125.000 TL, transfer ödemesi hesabına ise 75.000 TL yatırılır.

Gerçekleşen Harcama Tutarı: 400.000 TL

Hakediş Tutarı: 300.000 TL

Kalan Transfer Ödemesi Tutarı: 175.000 TL

Transfer Ödemesi Mahsubu Sonrası Kalan Hakediş Tutarı: 300.000 TL – 175.000 TL = 125.000 TL (İşletme hesabına yatan tutar)

Gerçekleşen Toplam Gider: 100.000 TL + 400.000 TL = 500.000 TL

Desteklemeye Esas Kalan Tutar: 800.000 TL – 500.000 TL = 300.000 TL

Ödenecek Transfer Ödemesi Tutarı = 300.000 TL * 0,25 =  75.000 TL

Projenin diğer dönemleri için yukarıdaki durumlara istinaden aynı formülasyon kullanılarak hakediş tutarları hesaplanarak proje kapanışı yapılır. Proje kapanışı sonrasında teminat TÜBİTAK’tan alınarak bankaya teslim edilerek teminat süreçleri sonlandırılır.

TEYDEB Transfer Ödemesinin Hatalı Kullanımı

Transfer ödemesinin hatalı kullanım örnekleri ile sık sık işletme olarak karşılaşmaktayız. TÜBİTAK TEYDEB Ar-Ge desteklerinde mali raporlar yeminli mali müşavirler tarafından kontrol edilmektedir. Yeminli mali müşavirler TÜBİTAK’a sunulacak olan AGY500 raporunu hazırlarken transfer ödemesi hesabını da aşağıdaki kriterler doğrultusunda kontrol etmeli;

• Firmaya transfer ödemesi yapılıp yapılmadığı
• Proje özel hesabında faiz tahakkuku yapılmış ise faiz tutarı
• Transfer ödemesi tutarının proje faaliyetleri kapsamında kullanılıp kullanılmadığı

konularında tespitlerini ilgili rapora işlemelidir. Konuya ilişkin uygunsuzluklar ve bu durum için öngörülen yaptırımlar aşağıda sıralanmıştır;

Uygunsuzluk 1 – Transfer ödemesi hesabının amacı dışında kullanılması 

Sürece özel açılan hesaptaki meblağın proje harici alımlarda kullanılması veya TÜBİTAK tarafından desteklenmeyen KDV gibi giderlerin karşılanması gibi iki durumda gerçekleşebilir. Amaç dışı kullanımın tespit edilmesi durumunda, amaç dışı kullanılan tutar ile özel hesaptan amaç dışı kullanımın yapıldığı tarih itibariyle 6183 sayılı Kanun’da belirtilen gecikme faiz oranları uygulanarak bulunan faiz tutarı, tahsil edilir.

Uygunsuzluk 2 – Transfer ödemesi hesabından faiz geliri veya finansal gelir elde edilmesi

İlgili tutar dönemsel hakediş tutarından mahsup edilir.

Bu tür uygunsuzlukların YMMler tarafından atlanmaması ve AGY500 raporlarına mutlaka işlemeleri gerektiğini hatırlatmak isteriz.

TEYDEB Projelerinde Transfer Ödemesi Sürecinin Sonlandırılması

Transfer Ödemesi süreçleri proje kapsamında son hak edişin alınmasına kadar devam eder. Standart TÜBİTAK TEYDEB süreçlerinde de olduğu gibi; başvuru sahibinin projeye ilişkin son dönemi de tamamlamasının ardından proje sonlandırılır. Projenin durumuna göre; kurumdan talep edilecek yazıyla proje tamamlanma belgesi talebinde bulunur. Bu yazı; özellikle Teknoyatırım Destek Programı ve KOSGEB Endüstriyel Uygulama Destek Programı çerçevesinde sunulan Ar-Ge sonrası seri imalat desteklerine başvuru gerçekleştirilmesi için önemlidir. Yazı ile ayrıca KOSGEB Teknolojik Ürün Tanıtım ve Pazarlama Programı’na da Ar-Ge çıktısının tanıtımına yönelik destekler almak mümkündür.

Proje başvuru aşamasında kuruma sunulan iş planındaki tamamlanma tarihine uygun şekilde; proje tamamlanma tarihinden sonraki 24 ayı kapsayacak şekilde alınan teminat mektubu, vadesi dolduğu zaman kurumdan elden ya da kargo ile teslim alınabilir. TÜBİTAK TEYDEB projelerinde teminat mektubu iade süreçlerine ilişkin prosedürler; burada yer almaktadır. Projenin resmi tamamlanma süreçleri PRODİS üzerinden takip edilebilir.

Görüldüğü gibi ister elden isterse kargo talebiyle yürütülebilecek teminat mektubu iadesi süreçlerinde; teminat mektubu alındı belgesi önem taşımaktadır. Özellikle uzun süreli projelerde; KOBİ’lerin belge arşivleme kabiliyetleri sıkıntılı olduğu için diPMO olarak çokça bu makbuzun işletme kayıtlarında bulunamadığını farkediyoruz. Bu makbuzun bulunmaması durumunda; ilgili makbuz yerine işletme söz konusu belgeyi kaybettiğine dair bir dilekçenin kullanabileceğini hatırlatıyoruz.