Yerli malı belgesi; işletme öz kaynaklarıyla gerçekleştirilmiş Ar-Ge ürünlerinin seri imalata geçirilmesinde Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi – TÜR Belgesi alınarak faydalanılabilecek Teknoyatırım Destek Programı çerçevesinde karşımıza çıkan bir belge. TOBB ve TESK’e bağlı oda/borsalar tarafında verilen bu belgenin detaylarını ve Teknoyatırım Destek Programı ile ilişkisini yazımızda değerlendirmeye çalıştık.

Yerli Malı Belgesi Nedir? Kimler Alabilir?

Yerli malı belgesi; yerli üreticilerin kapasite raporları ve sanayi sicil raporları göz önünde bulundurularak ürünlerin yerliliğini gösteren ve geçerliliği 1 sene olan bir belge olarak tanımlanabilir.  1 Temmuz 2017 tarihli 30111 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sanayinin Gelişmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile yerli malı lehine yapılan düzenlemeler ile malı alımı ihalelerinde %15 oranına kadar fiyat avantajı sağlayan bu belge; Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi başvuruları için de gerekli belgelerden birisi. Üstelik KOSGEB tarafından sağlanan farklı desteklerde; yerli malı belgesi sahibi mal alımlarında da %15’lik ek destek uygulaması ile karşılaşılması mümkün.

13 Eylül 2014 tarihli 29118 sayılı resmi gazetede yayımlanan Yerli Malı Tebliğ’ne göre; bir ürünün yerli malı sayılabilmesi için aşağıdaki 3 şartın sağlanması gerekiyor:

• Ürün sanayi sicil belgesine sahip bir üretici tarafından üretilmeli ve ürün tanımı üreticinin sanayi sicil belgesinde yer alan “Üretim Konusu” bölümünde yer almalı.
• Ürünün tamamı ya da üretim sürecinin önemli aşamaları ile ekonomik açıdan gerekli görülen son işçilik faaliyetlerinin Türkiye’de tamamlanması.
• Ürünün yerli malı katkı oranının %51 olması.

Sanayi ürünleri haricinde; gıda, hayvan ve tarımsal ürünler ile maden ürünleri için de alınabilen yerli malı belgesi; KOSGEB tarafından duyurulan Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı – TEKNOYATIRIM süreçlerinde üreticiler için önemini artırdı.

Yerli malı belgesi alabilecek nitelikteki sanayi ürünlerinde; yerli malı katkı oranının en az %51 olması gerektiğinden yukarıda bahsetmiştik. Bu oranın belirlenmesinde kullanılan terim ise “yerli katkı oranı”. Yerli Malı Tebliğ’ne göre bir ürünün yerli malı sayılabilmesi için kullanılan matematiksel bağıntı şu şekilde:

Son üründe yer alan yerli ve ithal girdi maliyetlerinin hesaplanmasında; kullanılan doğrudan ve dolaylı malzeme giderleri, doğrudan ve dolaylı işçilik giderleri ve ürünle ilgili genel giderler dikkate alınır. Bu hesaplamaların yapılması üreticinin, mali uygunluğunun kontrolü serbest mali müşavir ya da yeminli mali müşavir sorumluluğundadır. 

Yerli Katkı Oranı Hesaplama Cetveli

Başvuru aşamasında ürünün yerliliğini kanıtlamak için kullanılan tabloda “yerli katkı oranı hesaplama cetveli” tablosunda nihai ürüne ilişkin aşağıdaki bilgilerin izlenmesi mümkün.

1. Nihai Ürün Doğrudan ve Dolaylı Malzeme Giderleri (Ek 3 A)
2. Nihai Ürün Doğrudan ve Dolaylı İşçilik Giderleri (Ek 3 B)
3. Nihai Ürün İle İlgili Genel Giderler (Ek 3 C)
4. Üretici ve Hesaplamaları kontrol eden SM, SMMMM ve YMM beyanı (Ek 3 D)

Hesaplama cetvelinde yer alan “doğrudan” ve “dolaylı” kavramları; üreticilerin satın alarak ilgili ürünü üretmelerinde kullanacakları malzemelere ilişkin fikir vermektedir. Bilindiği gibi; doğrudan malzeme, üreticinin satın alıp üzerine işleme/montaj işçiliği yaparak kullandığı malzemelerken, dolaylı malzeme ithal olarak satın alınan ve üründe kullanılan malzemelerdir. İthal girdilerde; malın fabrikaya teslim tarihindeki kur dikkate alınır. Başka bir ifadeyle, ithal girdiler için hesaplamalarda ilgili malzemelere ilişkin faturaların yanında irsaliyelerden de faydalanmak gerekir.

Yerli malı belgesinde geçen diğer bir kavram “işçilik giderleri” de; doğrudan ve dolaylı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Doğrudan işçilikler, ürün imalatında kullanılan doğrudan/dolaylı malzeme giderlerine ilişkin üretici tarafından katlanılan işçilik giderleridir. Dolaylı işçilik giderleri ise; işletme altyapısında bulunmayan ya da performans-maliyet kıstasları gereği üretimde gerekli işçiliklerin- örneğin boyama, kumlama vb. – dışarıdan teminiyle oluşan maliyetlerdir.

Yerli Malı Katkı Oranı hesap cetvelinde yer alan hesaplamalara dahil edilmesi gereken bir diğer kalem de nihai ürüne ilişkin genel giderlerdir. Bu kalem altında değerlendirebilinecek giderler; üretim yeri kirası, personele ilişkin ek giderler ve enerji maliyetleri olarak düşünülebilir.

Bu konuda çalışma yapmak isteyenlerin; İSO tarafından yayımlanan örnek yerli malı hesaplama cetveline buradan ulaşılabilir. Tüm bu hesapların yanında; başvuru aşamasında üreticiler tarafından hesaplamada kullanılan ilgili belgelerin de derlenmesi gerekliliği unutulmamalıdır. Yeri gelmişken; konu ile alakalı en güncel bilgilerin İSO’nun ilgili konuya ilişkin yayımladığı sitede yer aldığını ifade edelim.

Yerli Malı Belgesi Temininde Kimler Görev Alır?

Yerli malı belgesine ilişkin başvurularda; üreticilerden beklenen belgeler görüldüğü gibi oldukça kapsamlıdır. Özellikle KOBİ ölçeğindeki işletmelerin organizasyonel süreç varlık yapılanmalarına ayırdıkları kaynakların kısıtlılığı göz önünde bulundurulduğunda; bu başvuru için kurum içi/kurum dışı birçok paydaşın görev alması gerektiği ifade edilebilir. Bu paydaşlar ve görev dağılımı şu şekilde yapılabilir.

• Üreticiler: Başvuru aşamasında sunulması gereken yerli malı katkı oranı hesap cetvelinin oluşturulmasında yükümlüdür. Bu çerçevede; işletmelerin muhasebe, üretim ve Ar-Ge birimleri görev almaktadır.
• Mali Denetçiler: Yerli malı katkı oranının mali uygunluğunun kontrolünden sorumlu SMMM veya YMM’lerdir. 

Bu kişilerin haricinde; teknik değerlendirme eksper tarafından yapılır. Bu eksperin görevlendirilmesi üretici tarafından yapılabileceği gibi, başvuru gerçekleştirilen TOBB’a bağlı Oda/Borsa’dan da talep edilebilir. Üretici şayet kendi belirleyeceği bağımsız denetici – eksperden – hizmet alımı gerçekleştirecekse; eksperin bu yetkinliğini gösteren belgeleri de başvuru dosyası ile birlikte sunması gerekmektedir. 

Yerli Malı Belgesi Başvuru Aşamasında Gereken Belgeler

Başvuru aşamasında; yerli malı katkı oranı hesap cetveline bağlı birçok belge istendiğini ilgili bölümde ifade etmiştik. Bu belgenin yanında; başvuru sahiplerinin sunması gereken belgeleri de aşağıdaki tabloda gruplayarak minik bir check-list sunalım:

Yukarıdaki yerli malı belgesi başvuru check-list’inin üreticiler için hazırlandığını; yerli malı belgesine üreticilerin haricinde ilaç, gıda ve maden firmalarının da başvurabileceğini, bu başvuru sahipleri için farklı belgelere de ihtiyaç duyulacağını bildirelim.

Öz kaynaklarla tamamlanmış Ar-Ge ürünlerinin Ar-Ge niteliklerinin kanıtlanması için gerekli Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi – TÜR Belgesi başvurularında gerekli yerli malı belgesinin detaylarını sizler için derlemeye çalıştık. Teknoyatırım – Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı ile yerli malı belgesi, patent, TÜR Belgesi gibi belgelerin üreticiler tarafından sistematik olarak temin edilmesini dileyerek bu yazımızı sonlandırıyoruz.