Ar-Ge Faaliyetlerinde 4691 ve 5746 Sayılı Kanunların Farklılıkları
Ar-Ge ve tasarım faaliyeti yürüten işletmeler, teknokent firması mı olmalı yoksa Ar-Ge veya Tasarım Merkezi ünvanlarına mı sahip olmalı?
5746 sayılı kanun ile birlikte oluşan değişiklikler sonucu, Ar-Ge veya tasarım odağında çalışan işletmelerin başta Ar-Ge – tasarım indirimi ve gelir vergisi stopajı olmakla birlikte birçok farklı vergi indiriminden sürekli olarak faydalanabileceğinden daha önceki yazımızda bahsetmiştik. Kanun değişiklikleri, özellikle inovasyon odaklı projeler üreterek; teknokent, kuluçka merkezi ve Tekmer’lerde yer alan ve aynı şekilde 4691 sayılı kanun avantajlarından faydalanan Ar-Ge firmalarını da yakından ilgilendiriyor.
4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Kapsamı Nedir?
4691 sayılı kanun bilindiği üzere belirli bir üniversite veya Ar-Ge merkez ve enstitü imkanlarını kullanarak geliştirdikleri; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği bölgelerde proje geliştiren işletmeleri kapsamakta. Kanun kapsamında bölge içerisinde geliştirilen projeler için;
- Kurumlar vergisi teşviği
- Ücret damga vergisi teşviği
- Gelir vergisi stopajı
- KDV istisnası
- Sigorta prim desteği
muafiyetleri söz konusu olmakta. Bu muafiyetlerden, Kurumlar Vergisi Teşviği ve KDV istisnası özellikle yazılım geliştiren firmalar için oldukça önemli. Örnekleyecek olursak, geliştirdiği yazılımın lisansını 1 Milyon TL’ye satan ve proje geliştirme süreçlerini teknoloji geliştirme bölgelerinde yürüten bir firma, 200 bin TL değerindeki kurumlar vergisinden muaf oluyor. Bununla birlikte, satıştan doğacak 180 bin TL’lik KDV istisnasından faydalanabiliyor. Bu da ilgili yazılımı tedarik edecek olan kuruluş için ödeme kolaylığı sağlayan bir unsur olarak karşımıza çıkmakta. Personel ücretlerinin oldukça yüksek olduğu yazılım şirketleri, ayrıca gelir vergisi stopajı ve sigorta prim desteği ile önemli oranda indirimlerden faydalanabiliyor.
Ülkemizde, üniversiteler bünyesinde firmalara altyapı desteği sağlayan teknokentlerin bir listesi wikipedia’da yer almakta. Teknokentler’de yer almak isteyen işletmeler iki temel şartı yerine getirmeliler:
- Başvuru sahibi, Teknokent’e giriş aşamasında Teknokent Yönetici Şirket’ine sunabileceği Ar-Ge niteliğinde bir projeye sahip olmalı ve Teknokent’e kabul edilen işletme bu bölge dahilinde yapacağı diğer Ar-Ge çalışmalarını da sistematik olarak projelendirme yeteneğine sahip olmalıdır. Teknokent’lerde 4691 sayılı kanuna ilişkin indirimler proje bazlı yapılmakta olup başvuru aşamasında ve daha sonraki aşamalarda işletme tarafından sunulacak olan projeler, Teknokent yönetimi tarafından denetlenmektedir.
- Proje yönetim ve değerlendirme süreçleri ile Teknokentlerin işletmelere sağlayacağı ofis ve benzeri unsurlar için teknoparkta bulunulan işletme değişen oranlarda kira bedeli ödemektedir. Kira rayiçlerinin yüksek olduğu düşünüldüğünde, Teknokentlerde bulunan işletmenin sürekli olarak proje üretmesi ve yönetimini gerçekleştirmesi gerekecektir.
Başta İstanbul ve Ankara olmak üzere büyük şehirlerde yaşanan Teknokentlerde yer bulma sıkıntısı ve kira bedelinin yüksekliği zaten Ar-Ge için eş finansman ihtiyacı duyan birçok işletmeyi zor durumda bırakmaktadır. Bu nedenden ötürü, 5746 sayılı kanuna ek olarak yayımlanan 11 Ağustos 2016 sayılı Resmi Gazete’de 2016/9093 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Ar-Ge merkezi unvanına sahip olabilmek için gerekli tam zaman eş değer personel sayısının 15’e düşürülmesi inovatif ürün veya hizmet geliştiren birçok firma için ilgi çekici bir hal alıyor.
Ar-Ge Merkezi mi? Teknokent mi?
Mevzuatlarda belirlenen her yeni kavramın, girişimciler başta olmak üzere tüm oyuncuların kafasını karıştırdığı oldukça açık. Ar-Ge merkezleri 5746 sayılı kanuna tabiyken, teknokent firmaları için 4691 sayılı kanun geçerli oluyor. Bu iki kanunun farklarını aşağıdaki tablodan değerlendirmek mümkün.
4691 ve 5746 Sayılı Kanunların Karşılaştırma Tablosu
Ar-Ge merkezi ünvanına sahip olmak veya teknokent firması olmak arasında belirlerken birkaç faktörü çok yönlü olarak düşünmek gerekiyor.
- Personel sayısı, personel ihtiyaçları ve işletme fiziki şartlar
- İşletmenin faaliyet alanı
- İşletmenin vergi kalemlerinin dağılımı
- Proje yönetme kapasitesi
- İşletmenin siparişe dayalı Ar-Ge ve yenilik projesi gerçekleştirme durumu
- Direkt olarak Ar-Ge’ye girdi olabilecek ithalat gerçekleştirilen makine/teçhizat gibi unsur
- Geçmiş Ar-Ge proje tecrübeleri ve gelecek dönem Ar-Ge planları
Örneklemek gerekirse, teknolojiyi üretmek için yurtdışından test cihazı ithal eden bir Ar-Ge şirketinin teknokentlerde yer alması durumunda, bu şirket 4691 sayılı kanun hükümlerinde yer alan gümrük vergisi teşviğinden yararlanabilir. Kazançlarının büyük bölümünü yazılım lisanslarından oluşan bir şirketin Ar-Ge merkezi olması durumunda, kurumlar vergisi muafiyetinden ve KDV istisnasından yararlanamaz. Bu nedenden ötürü, bir işletmenin Ar-Ge merkezi veya teknokent firması unvanlarına sahip olması sonucunda elde edilecek kazanımlar mümkün olduğunca önceden hesaplanmalı ve öngörüler doğrultusunda hareket edilmelidir.
5746 Sayılı Kanunun 4691 Sayılı Kanuna Etkileri
5746 sayılı kanun çerçevesinde oluşan değişiklikler, bir yönüyle 4691 sayılı kanunu da etkilemekte. Bu etkiler, özellikle yaptığı işin gerekliliği nedeniyle personelleri saha çalışmaları da yürüten firmalarla, yatırımcılarla çalışan/çalışma potansiyeli olan şirketleri doğrudan ilgilendiriyor. Bu iki temel konuyu alt başlıklar halinde inceleyelim:
Ar-Ge personelinin TGB içinde gerçekleştirdiği faaliyetlere ilişkin personel indirimlerinin uygulanması
Teknokent firmalarında geçerli olan indirimler, ilgili personellerin Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı süre ile ilişkilidir. 4691 sayılı kanun çerçevesinde, personel sigorta prim desteği, personel ücret damga vergisi teşviği ve gelir vergisi stopajı indirimleri aylık olarak Ar-Ge günlerine bağlı olarak yapılır. İndirimlerin takibi, teknokent binalarında ve/veya teknokent ofislerinde olan giriş-çıkış sistemlerinden elde edilen datalarla gerçekleştirilir.
Yeni yürürlüğe giren 5746 sayılı kanun öncesinde, özellikle saha denemeleri çok olan ve/veya üretim faaliyetleri gerçekleştiren teknokent firmalarının ilgili personelleri, projelerinin belirli bölümünde TGB alanının dışında da Ar-Ge faaliyetlerinde bulunsa bile, bu durum Ar-Ge harici gün sayılarak, muafiyetlere yansıtılamamaktaydı veya oransal olarak dahil edilebilmekteydi. Yeni kanun düzenlemesi ile birlikte, Ar-Ge projesinin içeriği ve kapsamı ile uyumlu olmak şartıyla saha uygulamalarına katılım gerçekleştiren personeller için de geçerli hale gelecek. Denetim aşamasında sorun yaşanmaması adına; ilgili personelin TGB dışındaki faaliyetlerinin gerekli bir unsur olduğunu proje planları ve personel görevlendirme formları ile kayıt altına almanız gerektiğini tavsiye etmekteyiz.
Teknokent şirketleri için doğrudan sermaye desteği uygulamaları
Son yıllarda ülkemizde de yaygın hale gelen proje yatırımcılığı oldukça önemli bir kavram. Özellikle kendi öz sermayesini ve TÜBİTAK, KOSGEB, AB gibi proje programlarını kullanarak proje üretmeye çalışan girişimci veya ilk kurumsallaşma evresindeki firmalar mali darboğazlarla karşılaşabiliyorlar. 5746 sayılı yeni kanun uygulamalarında bu durum üzerine farkındalık yaratılması ve proje usulü yatırımcılığın teşvik edilmesine ilişkin bir eylem planı oluşturulmuş durumda.
Yeni kanun ile birlikte, teknokentlerde yer alan işletmeler artık doğrudan sermaye desteğinden faydalanabilecek. Yatırımcıların, beyan ettikleri gelir veya kurum kazancının %10’unu ve öz sermayesinin %20’sini aşmamak kaydıyla yatırımı gerçekleştiren işletme 500.000 TL’ye kadar gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirim sağlayabilecek. Bu kanun ile birlikte, projesine yatırımcı arayan teknokent şirketleri yatırımcı dosyalarını hazırlarken bu konuyu da önemle dikkate almalıdır.
