Ar-Ge, Ür-Ge, Tasarım ve İnovasyon Kavramları

Ar-Ge, Ür-Ge, Tasarım, İnovasyon. Destek ekosisteminde sıklıkla duyduğumuz  bu kavramların benzerliklerini ve farklılaşan taraflarını yazımızda değerlendireceğiz.

Ar-Ge, Ür-Ge, Tasarım ve İnovasyon Terimleri

Terimlerin birbirleriyle ilişkisini ve farklılıklarına geçmeden önce ilgili referans kaynaklarla terimlerin tek tek tanımlarına bakalım.

Ar-Ge Nedir?

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tarafından yayınlanan Frascati Kılavuzu, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri hakkında veri toplamak ve raporlamak için uluslararası kabul görmüş yönergeler sağlayan bir kaynak.Her ne kadar Ar-Ge tanımı farklı kaynaklarda değişiklik gösterse de, biz ülkemizdeki ilgili kurumlar gibi Frascati Ar-Ge tanımını ele alacağız.

İnsanlık, kültür ve toplum bilgisi de dahil olmak üzere bilgi birikimini artırmak için sistematik olarak üstlenilen yaratıcı çalışmaları ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalar tasarlamak için kullanılmasını içerir.

Biraz daha detaya inersek, kılavuzun Ar-Ge'yi üç temel unsurda incelediğini görüyoruz:

Amaç - Ar-Ge öncelikli olarak yeni bilgiyi ve/veya teknolojiyi üretir ya da varolanları iyileştirir.

Faaliyetler - Ar-Ge çalışmaları çerçevesinde yapılacak faaliyetler sistematiktir. Bu da ilgili problemin çözümü için önerilen hipotezleri doğrulamak için teorik ve deneysel çalışmaların yapılmasını gerektirir.

Özellikler - Ar-Ge kapsamında yapılacak çalışmaların sonuçları belirsizdir.  Bu nedenle Ar-Ge projeleri önemli ölçüde risk unsuru içerir. Bu riskli durumu ortadan kaldırmak için çalışmaların sistematik yürütülmesi gerekir.

Kılavuzun 1.33 bölümünde Ar-Ge faaliyetlerini diğerlerinden ayırmak için 5 temel kriter belirtilmiştir. Bu kriterler: yenilik, yaratıcılık, belirsizlik, sistematiklik ve tekrar uygulanabilirlik ya da çoğaltılabilirliktir.

Ür-Ge nedir?

Ne yukarıda bahsettiğimiz Frascati Kılavuzu'nda, ne de yine OECD tarafından yayınlanmış ve yenilik faaliyetlerine ilişkin bilgi toplamasına ilişkin metodolojileri içeren Oslo Kılavuzu'nda Ür-Ge tanımına ilişkin bir açıklama bulunmuyor. Bu nedenle Ür-Ge’nin tanımını yapmak, Ar-Ge’nin tanımını yapmak kadar kolay değil. Yine de bu terimi anlamak için aşağıdaki açıklamaya göz atalım.

Ürün tasarımı, belirli hedefleri ve kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamak için yeni bir ürün yaratma ve geliştirme veya mevcut bir ürünü iyileştirme sürecidir. İşlevsel, estetik açıdan hoş ve kullanıcı dostu ürünler tasarlamak için yaratıcı düşünme, problem çözme ve teknik becerilerin bir kombinasyonunu içerir. Ürün tasarımı, biçim, işlev, kullanılabilirlik, estetik, malzemeler, üretim süreçleri ve genel kullanıcı deneyimi dahil olmak üzere çeşitli yönleri kapsar.

Tıpkı Ar-Ge gibi Ür-Ge de bazı kilit unsurlar mevcut. Bu unsurlar; fikir geliştirme, araştırma ve analiz, konsept oluşturma, yeniden tasarım, mühendislik tasarımı, üretim için tasarım ve kullanıcı deneyimi tasarımıdır.

Tasarım nedir?

Tasarım, sorunları ele almak veya belirli hedeflere ulaşmak için çözümler üretmeyi içeren çok disiplinli bir alandır. Mimari, grafik, moda, kullanıcı arayüzü vb gibi  alanlarda tasarım uygulamalarına rastlanır.

İnovasyon nedir?

Türkçeye yenilik olarak çevrilen inovasyonun tanımında Oslo Kılavuzu'nu kullanalım:

İnovasyon, yeni veya önemli ölçüde iyileştirilmiş bir ürünün (mal veya hizmet) veya sürecin, yeni bir pazarlama yönteminin veya yeni bir organizasyonel yöntemin uygulamaya alınmasıdır.

Tanımdan da anlaşıldığı gibi inovasyon; ürün, proses, pazar ve organizasyonel yenilik olmak üzere farklı dört boyutu kapsar. Kılavuz inovasyonu iki alt grupta değerlendirir. Bu gruplar;

• Amaca Göre İnovasyon: Ürün ve İş Süreci Yenilikleri
• Yenilik ve Yaratacağı Etkiye Göre İnovasyon

İşte buradaki sınıflandırma - özellikle ürün ve iş süreci yeniliği konusu - yukarıda tanımları verilen tüm terimlerde karışıklığa neden olabiliyor. Oslo Kılavuzu’na göre yeniliğin ürünlerde yapılabilmesi ve bu yenilik faaliyetlerinin tasarımı da kapsaması Ar-Ge, yenilik, ürün geliştirme ve tasarım kavramlarının kesin çizgilerle birbirinden ayrıştırmasını zorlaştırıyor.

Ar-Ge, Ür-Ge, Tasarım ve İnovasyon Terimlerinin Farklılıkları

Her terimi ayrı ayrı tanımladıktan sonra basit bir tabloyla bu terimlerin birbirlerine göre farklılıklarını inceleyelim.

Özetle, Ar-Ge ve Ür-Ge yeni ürün ya da teknolojilerin geliştirilmesi ile ilgili. Tasarım bunların işlevselliğini geliştirmeyi amaçlıyor. İnovasyon - yenilik - ise tüm bu faaliyetleri kapsıyor. Yenilik ayrıca ekonomik, sosyal ve çevresel ilerlemeyi amaçlayan yeni ya da geliştirilmiş çözümler üretilmesine odaklanıyor.

Görüldüğü üzere tüm bu kavramlar birbiriyle ilişkili.  Bu durum kurumların ya da organizasyonların terimlere doğal olarak farklı yorumlar getirmesine önayak oluyor.

Destek Ekosistemi: Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyon Kavramları

Bu başlıkta kurumların Ar-Ge, Ür-Ge, tasarım ve inovasyon terimlerine bakışını değerlendirmeye çalışalım. Daha önceki yazılarımızda KOBİ ölçeğindeki işletmelerin yenilik projelerinin iki kurum tarafından farklı programlarla yürütüldüğünü ifade etmiştik. Öncelikle bu programların isimlerine göz atalım:

• KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon Destek Programı
• KOSGEB Ür-Ge Destek Programı
• TÜBİTAK TEYDEB Yenilik Destek Programları

TÜBİTAK TEYDEB Bakış Açısı ile Kavramlar

Program isimlerinden görüldüğü üzere, bu konuda en kapsayıcı ismi seçen TÜBİTAK TEYDEB. Kurum, önerilen projelerin Ar-Ge ya da Ür-Ge niteliğini sorgulamadan “yenilik” yani “inovasyon” yönüyle ilgileniyor. Kurum, çağrı esaslı başvuru sürecine geçtikten sonra projelerin niteliğini Teknoloji Hazırlık Seviyelerine (TRL) göre değerlendirmeye başladı. Bu da her projeyi aslında kendi içinde Ar-Ge ya da Ür-Ge olarak sınıflandırıyor. Yani temel araştırma faaliyetleri ve/veya konseptin doğrulanması için gibi Ar-Ge faaliyetlerinin yer aldığı aşamalar düşük TRL seviyesinde sınıflandırılırken, pazara daha yakın ürünler elde etmek adına yapılan prototip geliştirme gibi Ür-Ge faaliyetleri daha yüksek TRL seviyesinde gerçekleşiyor.

Bildiğimiz üzere TRL tablosunda 1-4 seviyeler arasındaki projeler, Ar-Ge projeleri. Kurum da bu seviyelerdeki projelerin özel kuruluşların üniversiteler ya da araştırma kurumları ile birlikte geliştirilmesi gerekliliğini belirtiyor. Bu durum yayınlanan önceliklerde de açıkça ifade ediliyor.

KOSGEB Bakış Açısı ile Kavramlar

KOSGEB ise Ar-Ge ve Ür-Ge kavramlarına ilişkin seçimi başvuru sahiplerine bırakıyor. Programda; inovasyon kapsayıcı bir terim olmalıyken programlarda Ar-Ge ve İnovasyon birlikte anılıyor. Ür-Ge ise tek başına bırakılıyor. Sanayi kuruluşların öncelikli amacı, ticarileşmeye yakın ürünler geliştirmek. Bu nedenle KOSGEB’e sunulan projelerin çoğu Ür-Ge projesi olarak değerlendiriliyor. Oysa, Ar-Ge ve İnovasyon Programı kapsamında geçen “inovasyon” sözcüğü, bu programa verilebilecek projelerin de ürün ya da süreç yeniliği içerebileceğini gösteriyor.

Destek Ekosistemi: Ar-Ge ve Tasarım Kavramları

5746 sayılı kanun işletilebilmesi için iki merkez yapılanması gerekli. Bu yapılar; Ar-Ge Merkezi ve Tasarım Merkezi.

Tasarım, hem Ar-Ge hem Ür-Ge hem de inovasyon yani yeniliğin bir alt faaliyeti. Oysa mevzuat Ar-Ge ve Tasarım süreçlerini birbirinden keskin bir şekilde ayırıyor. Tasarım merkezi aslında Ür-Ge faaliyeti gerçekleştiren girişimleri odağına alıyor. Tüm bu karmaşa, sektörde Ar-Ge Merkezi ya da Tasarım Merkezi yapılanmalarına ilişkin seçimi etkiliyor. Yapılar, proje mahiyetlerine göre değil, bu tip bir yapılanma gerçekleştirecek girişimin istihdam ettiği personel sayısına göre yapılmasına neden oluyor.

Bu noktada diPMO, proje sahiplerinin fikirlerini farklı açılardan değerlendirip destek sağlayan kurumların bakış açılarına göre hareket edilmesi gerektiğini savunuyor.

diPMO, kurumlar ve başvuru sahiplerinin ortak bir dilde konuşmasını önemsiyor. Bu nedenle ister sürekli ister proje bazlı hizmetler olsun tüm çalışmalarını belirli kavramsal metodolojilerle yürütüyor. Bu da başarısızlık riskini minimize ediyor. Öyleyse destek süreçte başarısız olma riskinizi azaltmak için sizi diPMO ile tanışmaya davet ediyoruz.